Istraživanja
Istraživanja Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana sprovode se kako bi se sakupili i obradili podaci u cilju utvrđivanja stepena ostvarivanja, zaštite i unapređenja ljudskih prava u AP Vojvodini u oblastima kojima se institucija bavi, a u skladu sa ovlašćenjima navedenim u Pokrajinskoj skupštinskoj odluci o Pokrajinskom ombudsmanu.
Posebno značajna činjenica u vezi sa istraživanjima Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana je da ona na sistematičan način dokumentuju stanje ljudskih prava u AP Vojvodini u određenom vremenskom periodu. Imajući u vidu činjenicu da se u pojedinim oblastima ostvarivanja, zaštite i unapređenja ljudskih prava podaci ne prikupljaju, niti sistematski obrađuju, istraživanja naše institucije su neretko prvi i pionirski koraci ka sistematskom praćenju i dokumentovanju stanja ljudskih prava i mogućnostima njihovog ostvarivanja u odnosu na lokalne i pokrajinske organe uprave na teritoriji AP Vojvodine.
Publikacije Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana dokumentuju pojedine aktivnosti institucije i nude njena, kao i iskustva drugih institucija, organizacija i pojedinaca/ki u različitim oblastima ostvarivanja, zaštite i unapređenja ljudskih prava. Kao i u slučaju istraživanja, pojedine publikacije Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana bile su među prvima u Republici Srbiji i AP Vojvodini koje su se na specifičan način bavile nekom od oblasti ili načina institucionalne zaštite i unapređenja ljudskih prava.
Najnovije istraživanje institucije Pokrajinskog zaštitnika građana – ombudsmana o lokalnim populacionim politikama pokazalo je da jedinice lokalne samouprave na teritoriji AP Vojvodine ovom pitanju ne pristupaju strateški, uprkos tome što im propisi daju velika ovlašćenja u ovoj oblasti.
Značajno mesto u Programu demografskog razvoja AP Vojvodine zauzima deo koji se odnosi se na podsticanje jedinica lokalne samouprave na veću aktivnost u ovoj oblasti. Sa stanovišta položaja i uloge lokalne samouprave u političkom sistemu nema značajnijeg pitanja od neposrednog interesa za lokalno stanovništvo nego što je pitanje reprodukcije tog stanovništva. Mere populacione politike države su po svom karakteru opšte i sprovode se jedinstveno na celoj njenoj teritoriji. Ali, za populacionu politiku koja pretenduje da bude uspešna, važno je da bude dopunjena merama organa lokalne samouprave i finansirana lokalnim izvorima javnih prihoda. Otuda je lokalna samouprava taj činilac u društvu koji najbolje može prepoznati potrebe konkretnih roditelja i u okvirima svojih ovlašćenja i kompetencije aktivirati određene mehanizme kojima se te potrebe mogu zadovoljiti na najbolji mogući način“
 Istraživanje o lokalnim populacionim politikama | 2402 kB |
Jedno od niza prava pripadnika nacionalnih manjina je pravo da slobodno izaberu svoje lično ime (koje odgovara kulturnim osobenostima i nacionalnom identitetu nacionalne manjine kojoj pripadaju) i da se njime koriste u privatnom i javnom životu. Ostvarivanje ovog prava se ogleda u mogućnosti pripadnika nacionalnih manjina da, ukoliko to žele, upišu svoje lično ime i imena svoje dece u matične knjige, tj. službene evidencije na jeziku i prema pravopisu svog maternjeg jezika.
Upis ličnog imena pripadnika nacionalne manjine u matičnu knjigu rođenih na jeziku i prema pravopisu jezika nacionalne manjine preduslov je za realizaciju drugih aspekata prava pripadnika nacionalnih manjina da se koriste svojim ličnim imenom u privatnom i javnom životu kao što je npr. pravo pripadnika nacionalne manjine da im u ličnim dokumentima (lična karta, pasoš, zdravstvena knjižica i sl.) ime i prezime bude ispisano na njihovom maternjem jeziku. Kao i druga prava i slobode nacionalnih manjina ovo pravo služi očuvanju nacionalnog identiteta i kulturne posebnosti nacionalne manjine. Pravo pripadnika nacionalnih manjina da se javno i privatno koriste svojim imenom i prezimenom ispisanim na jeziku i pismu nacionalne manjine u pravnom sistemu naše zemlje regulisano je sa više pravnih akata.
Zaštitnik građana i Pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman 2011. godine uputili su Ministarstvu za državnu upravu i lokalnu samoupravu zajedničku preporuku zbog uočenih propusta u radu matičarskih službi prilikom ostvarivanja prava građana na upis ličnog imena u matične knjige na jeziku i pismu nacionalne manjine. U periodu koji je prethodio upućivanju zajedničke preporuke Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana i Zaštitnika građana 2011. godine uočeno je da postoji neujednačeno postupanje matičarskih službi u vezi sa zahtevima stranaka, pripadnika nacionalnih manjina, čija su lična imena u izvornike matičnih knjiga upisana na srpskom jeziku i pismu u situacijama kada žele da se nakon zaključenog osnovnog upisa izvrši upis ličnog imena i na jeziku i prema pravopisu nacionalne manjine. Pojedine matičarske službe u jedinicama lokalnih samouprava tretirale su te zahteve kao zahteve za promenu ličnog imena, druge, pak, kao zahteve za naknadni ili dodatni upis.
Takođe, uočeno je i to da su matičarske službe ostvarivanje ovog prava povezivale (a i dalje to čine) sa ostvarivanjem prava na službenu upotrebu jezika i pisma nacionalne manjine. Tako je bilo slučajeva da su nadležni organi odbijali zahteve stranaka za naknadni upis ličnog imena na jeziku i prema pravopisu jezika nacionalne manjine vodeći se činjenicom da na teritoriji konkretne jedinice lokalne samouprave taj jezik i pismo nisu u službenoj upotrebi. Takvo postupanje nema utemeljenja u propisima
Imajući u vidu napred izneto, Pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman je prikupio informacije od nadležnih organa opštinskih odnosno gradskih uprava sa teritorije Autonomne Pokrajine Vojvodine o načinu upisa ličnog imena u matične knjige na jeziku i pismu nacionalne manjine.
Analizom dobijenih podataka, može se zaključiti da se pripadnici nacionalnih manjina koriste pravom na upis ličnog imena u matične knjige na jeziku i prema pravopisu pisma nacionalne manjine. Međutim, iako se pripadnici nacionalnih manjina koriste pomenutim pravom, evidentno je da se njime ne koriste u punom obimu. Uočljivo je to da se takvi zahtevi najviše postavljaju u onim jedinicama lokalne samouprave gde pripadnici određene nacionalne manjine čine većinu. Sam postupak upisa (bilo osnovni, bilo naknadni) sprovodi se jednostavno i bez većih komplikacija, ali potrebno je obezbediti jedinstveno postupanje matičarskih službi u ovakvim postupcima na celoj teritoriji AP Vojvodine.
| Upis ličnog imena na jeziku i pravopisu pripadnika nacionalne manjinne | 501 kB |
Principi ravnopravnosti žena i muškaraca i zabrana svih vidova diskriminacije sastavni su deo zakonodavnog sistema Republike Srbije. Budući da se u lokalnoj zajednici najneposrednije ostvaruju prava i zadovoljavaju potrebe i interesi građanki i građana, posebnu pažnju treba posvetiti stvaranju uslova za punu ravnopravnost žena i muškaraca na lokalnom nivou i uključivanju principa rodne ravnopravnosti u sve politike, planove i aktivnosti opštine/grada u skladu sa Zakonom o ravnopravnosti polova2 koji u članu 39. obavezuje organe jedinica lokalne samouprave da u okviru svojih nadležnosti, obezbeđuju ravnopravnost polova i ostvarivanje jednakih mogućnosti, da podstiču i unapređuju ravnopravnost polova, a u procesu usvajanja razvojnih planova i drugih akata, razmatraju mere i aktivnosti koje su u funkciji ravnopravnosti polova i ostvarivanja jednakih mogućnosti. Osim toga, u organima jedinica lokalne samouprave, u okviru postojeće organizacije i akta o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji, organizuje se stalno radno telo ili određuje zaposleni za rodnu ravnopravnost i obavljanje poslova ostvarivanja jednakih mogućnosti.
Tokom rada Pokrajinskog ombudsmana pokazalo se da potrebe građana za funkcionisanjem službi pravne pomoći u opštinskim/gradskim upravama postaju sve izraženije, budući da se oni često nađu u situaciji kada im je potreban pravni savet, pisanje podnesaka ili zastupanje, kako pred sudovima tako pred organima uprave, a nisu u mogućnosti da sebi priušte punomoćnika. Krug ovih lica je širok. Među ove građane spadaju lica bez prihoda i imovine, primaoci socijalne novčane pomoći, stanovnici romskih neformalnih naselja, nezaposlena lica na evidenciji Nacionalne službe za zapošljavanje, primaoci minimalne zarade, izbegla, prognana i raseljena lica, pripadnici socijalno ugroženih i marginalizovanih društvenih grupa, lica koja ispunjavaju uslove za oslobađanje od plaćanja troškova postupka i drugi.
Imajući u vidu navedeno, Pokrajinski ombudsman je u proteklom periodu u dva maha prikupljao informacije od opštinskih/gradskih uprava sa ciljem da se u potpunosti sagleda stvarno stanje i nivo ostvarivanja Ustavom garantovanog prava građana na pravnu pomoć, da bi se dobila sveobuhvatna informacija o tome u kojim su jedinicama lokalne samouprave na teritoriji AP Vojvodine organizovane službe pravne pomoći, kako one funkcionišu, odnosno da li je pružanje pravne pomoći uređeno i obezbeđeno na drugi način.
| Pravna pomoć u jedinicama lokalne samouprave | 1510 kB |
Pokrajinski ombudsman u svom radu, gotovo od samog početka delovanja institucije, posvećuje pažnju analizi položaja i ostvarivanja prava osoba sa invaliditetom, kao i dece sa teškoćama u razvoju. Prateći aktuelna dešavanja u pogledu usvajanja i primenjivanja određenih zakonskih i drugih pravnih akata, Pokrajinski ombudsman istražuje različita pitanja u vezi sa ostvarivanjem prava osoba sa invaliditetom i svojim preporukama nadležnim organima i javnim institucijama različitog nivoa vlasti ukazuje na korake koje je potrebno preduzeti kako bi se dobro uspostavljena normativna osnova dosledno i potpuno primenjivala, a prava osoba sa invaliditetom u najvećoj meri poštovala i unapredila.
Budući da je dostupnost usluga i pristupačnost društvenim i javnim objektima, kao i celokupnom okruženju preduslov vedeg i kvalitetnijeg uključivanja osoba sa invaliditetom u društvene tokove, a posebno u sferama obrazovanja i zapošljavanja, posebna pažnja u istraživanju posvedena je rešavanju pitanja pristupačnosti okruženja i uslugama u jedinicama loklane samouprave. Imajudi u vidu to da su gradovi u odnosu na opštine, jedinice lokalne samouprave koje obuhvataju šire geografske celine i imaju vedi broj stanovnika, te da imaju širu ponudu kulturnih i drugih sadržaja, imaju vedi broj obrazovnih ustanova svih nivoa i slično, posebno su analizirani odgovori gradskih, a posebno opštinskih organa uprave. Na taj način omogudeno je lakše i kvalitetnije sagledavanje položaja i eventualne razlike u položaju osoba sa invaliditetom u vedim i manjim lokalnim sredinama.
