Vesti
Ako postoje ljudska prava, onda bi pravo na dostojanstvo trebalo da bude prvo među njima. Ovim rečima profesora Jovana Babića, mogla bi se sumirati jednodnevna međunarodna naučno-stručna konferencija o pravu na ljudsko dostojanstvo koja je danas, u organizaciji Pokrajinskog zaštitnika građana – ombudsmana i beogradskog Instituta za kriminološka i sociološka istraživanja, održana u Novom Sadu.
Temu konferencije Porajinski ombudsman je najavio već u oktobru prošle godine i ona je tada, možda, nekome i delovala kao još jedna dosadna akademska tema. Danas je, međutim, tema ljudskog dostojanstva izuzetno važna. Svet je suočen sa pandemijom COVID 19 a mere koje vlade, kako u Srbiji, tako i u svetu, preduzimaju u borbi protiv korona virusa zaoštrile su pitanje ljudskih prava i u polje medijskih, etičkih i političkih analiza i istraživanja uvele temu ljudskog dostojanstva.
U radu konferencije učestvovali su predstavnici stručnih, naučno-istraživačkih, akademskih i drugih institucija i organizacija iz Australije, Bosne i Hercegovine, Belorusije, Italije, Norveške, Japana, Mađarske, Severne Makedonije, Rumunije, Rusije, Hrvatske i Kine.
Temu konferencije učesnici skupa su tematizovali sa stanovišta borbe protiv pandemije COVID 19, dečijih prava, krivičnog zakonodavstva, zločina iz mržnje, slobode izražavanja, socijalne zaštite, kao i iz ugla stanovnika neformalnih naselja. U izlaganjima su navođeni i neki konkretni primeri grubog kršenja prava na dostojanstvo, kao što su telesno kažnjavanje dece, nasilje u porodici i vršnjačko (adolescentsko) nasilje, nedostatak solidarnosti ili potpune dehumanizacije ljudi, do koje dolazi u savremenim, postmodernim oblicima ratovanja.
Kao i ranijih godina, Pokrajinski ombudsman je i ove godine sve radove pripremljene za konferenciju publikovao u formi Godišnjaka. Između korica zbornika (na 744 stranice) nalaze se prilozi četrdeset autora i autorki iz zemlje i sveta. Okupljajući iz godine u godinu veliki broj učesnika različitih disciplinarnih usmerenja, konferencije Pokrajinskog ombudsmana sve više se potvrđuju kao respektabilan regionalni forum za debatu o najvažnijim pitanjima iz oblasti ljudskih prava.
Danas je u prostorijama Pokrajinskog zaštitnika građana – ombudsmana održan sastanak na kom je dogovorena saradnja institucije sa Ambasadom Švedske u Srbiji. Sastanku su, uz pokrajinskog zaštitnika građana – ombudsmana prof. dr Zorana Pavlovića, prisustvovali zamenik za zaštitu prava deteta Milan Dakić i savetnica u Pokrajinskom zaštitniku građana Svetlana Nešić Bajgo i predstavnici Ambasade Švedske: savetnik – ministar, zamenik šefa misije Joachim Wearn, koordinatorka za komunikacije i javnu diplomatiju Slavica Marković-Sandić i asistentkinja za administrativna pitanja Svetlana Tot.
Na sastanku je bilo reči o aktivnostima ovih dveju institucija u oblasti zaštite prava deteta i mogućnostima za dalju zajedničku saradnju na unapređenju položaja i zaštite prava deteta, posebno u oblasti zaštite dece od svih oblika nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja.
Povod za saradnju, između ostalog, je obeležavanje 75 godina od kako je švedska spisateljica Astrid Lindgren stvorila lik Pipi Duge Čarape sa kojom se druže generacije dece. Ujedno, Astrid Lindgren je u svom govoru Nikad nasilje koji je u Frankfurtu održala 1978. godine prilikom preuzimanja nagrade za mir, ukazala na to da je nemoguće graditi nenasilno društvo ako se deca vaspitavaju nasilnim metodama. Godinu dana kasnije, Švedska je bila prva država u svetu koja je zakonom zabranila telesno kažnjavanje dece.
Budući da je tema zabrane telesnog kažnjavanja dece u našoj zemlji i dalje kontraverzna u javnosti, naredne aktivnosti u saradnji sa Ambasadom Švedske, omogućiće roditeljima i stručnjacima da se bliže upoznaju sa iskustvima Švedske nakon više od trideset godina od zabrane telesnog kažnjavanja dece u svim oblastima društvenog života, kao i sa najnovijim naučnim saznanjima u oblasti razvoja deteta i praksama odgoja i vaspitanja bez fizičkog i drugih vidova kažnjavanja dece. Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman na ovaj način nastavlja sa aktivnostima koje promovišu i obezbeđuju podršku roditeljima i porodicama za kvalitetno, podsticajno roditeljstvo i brigu o celovitom razvoju deteta.
U prisustvu nekoliko stotina hiljada ljudi, 17.oktobra 1987. godine u Parizu je otkrivena spomen ploča na kojoj su zapisane reči Jozefa Vresinskog, osnivača međunarodnog „ATD Pokreta četvrtog sveta“: „Tamo gde je čovek prisiljen da živi u siromaštvu, krše se ljudska prava. Naša je uzvišena dužnost da se ujedinimo u borbi za poštovanje ovih prava.“
U znak sećanja na ovaj događaj, Generalna skupština Ujedinjenih nacija je 1992. godine proglasila 17. oktobar Međunarodnim danom borbe protiv siromaštva i pozvala sve države članice da aktivno rade na iskorenjivanju siromaštva. Poziv je upućen i organizacijama civilnog društva.
U godini u kojoj je doneta pomenuta odluka, skoro polovina stanovnika „trećeg sveta“ je živela u velikom siromaštvu. Iz godine u godinu broj siromašnih se smanjivao, pa se 2010. godine, u poređenju sa 1992. godinom, broj siromašnih ljudi u svetu smanjio za 750 miliona.
Siromaštvo je složen, multidimenzionalan i teško iskorenjiv problem. Pored toga, siromaštvo je i globalni problem, prisutan i u najbogatijim državama i regionima. Siromašnih ljudi, dakle, ima i u Evropskoj uniji, kao i u Sjedinjenim Američkim Državama; ono se lakše podnosi u bogatim, nego u siromašnim i ratom razorenim državama.
U našoj zemlji oko 250 hiljada građana koristi novčanu socijalnu pomoć, oko pola miliona stanovnika, prema izveštaju Tima za socijalno uključivanje i smanjenje siromaštva Vlade Republike Srbije, nije u stanju da zadovolji osnovne egzistencijalne potrebe, dok četvrtina stanovništva živi u riziku od siromaštva. Subjektivni osećaj siromaštva je još veći.
Siromaštvo najteže pogađa najmlađe. Deca koja rastu u nemaštini i bedi veoma teško ostvaruju svoja prava na život, igru, razvoj, obrazovanje i imaju znatno manje šanse da uspeju u životu. Pored dece, na udaru siromaštva su i pripadnici romske zajednice, stanovnici ruralnih sredina, samohrani roditelji, osobe sa invaliditetom i njihove porodice, žene, posebno one starije dobi, migranti i druge kategorije stanovništva.
Skrećući pažnju javnosti na Međunarodni dan borbe protiv siromaštva, Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman želi da podseti da je iskorenjivanje siromaštva obaveza svih članova društva koje, kao naše, želi da počiva na načelima socijalne pravde. Život bez siromaštva je ljudsko pravo i svaki građanin, prema tekstu Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima, ima pravo na standard života koji obezbeđuje zdravlje i blagostanje, njegovo i njegove porodice, uključujući hranu, odeću, stan i lekarsku negu i potrebne socijalne službe.
Pokrajinski ombudsman je svestan da će, u uslovima ograničenih ekonomskih mogućnosti i krize izazvane pandemijom korona virusa, ostvarivanje plemenitih ciljeva Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima zahtevati dodatne napore od svih nas. Pa, ipak, Pokrajinski ombudsman želi da naglasi da siromaštvo nije individualni problem i da se ono ne može svesti samo na male ili nikakve prihode i nedostatak hrane i odeće. Siromaštvo ne otežava samo pristup ljudi svetu rada, nego i njihov pristup zdravoj pijaćoj vodi, čistom vazduhu, obrazovanju, bezbednoj sredini. Ono podrazumeva nesigurnost, nemoć, podložnost nasilju, marginalizaciju i odsustvo iz ekonomskog, političkog i kulturnog života društva u kome žive. Mogućnosti siromašnih ljudi da izraze svoj stav i organizuju život u skladu sa svojim ciljevima veoma su ograničene.
Siromaštvo ima mnogo lica. Pokrajinski ombudsman očekuje da se o svakom od tih lica vodi računa, kako bi se, podržavajući mere i aktivnosti nadležnih institucija, društvo u Srbiji što više približilo svom normativnom idealu - republici zasnovanoj na socijalnoj pravdi, ljudskom dostojanstvu i poštovanju ljudskih prava.
Srbija se svrstava u zemlje sa visokim rizikom umiranja od malignih bolesti. Rak dojke je najčešće maligno oboljenje kod žena, kako u svetu, tako i kod nas. U Srbiji svake godine od karcinoma dojke oboli oko 4600 žena, dok njih oko 1600 izgubi život. U AP Vojvodini se na godišnjem niovu dijagnostikuje oko 1200 pacijentkinja obolelih od raka dojke.
Važno je napomenuti da je ova bolest prema svim podacima izlečiva u 90% slučajeva ukoliko se blagovremeno otkrije - i iz tog razloga, rana dijagnostika raka dojke je od presudnog značaja za smanjenje smrtnosti od ove bolesti. Najčešće korišćena metoda skrininga za otkrivanje raka dojke je mamografija koja se, sa drugim prihvaćenim metodama, sprovodi u cilju otkrivanja potencijalnih malignih tumora u ranom stadijumu, kada je mnogo veća šansa za izlečenje u odnosu na uznapredovalu fazu bolesti. Naša zemlja od 2013. godine sprovodi Nacionalni program ranog otkrivanja karcinoma dojke organizovanjem mamografskih pregleda kod zdravih žena uzrasta od 50 do 69 godina. Kako su brojna istraživanja pokazala da redovna mamografija žena uzrasta od 50 do 69 godina smanjuje smrtnost od raka dojke, Pokrajinski zaštitnik građana ombudsman poziva sve žene da se odazovu na skrining program koje sprovode nadležne zdravstvene ustanove, jer rana detekcija kao preventivna mera daje bolju prognozu u cilju očuvanja života i zdravlja.
Jedan odsto od svih novodijagnostikovanih karcinoma dojke javlja se i kod muškaraca, kod kojih često ne postoji dovoljna svest o mogućnosti oboljevanja od ove bolesti, zbog čega je karcinom dojke kod muškaraca, češće nego kod žena, sa letalnim ishodom. Iz tog razloga, neophodno je sprovoditi aktivnosti u cilju podizanja svesti u društvu o postojanju ove bolesti, faktorima koji doprinose pojavi bolesti, značaju preventivnih pregleda, simtomima, dijagnostici i lečenju i žena i muškaraca. Istovremeno, treba dati podršku i svim drugima koji se sreću sa ovom bolesti, u cilju njihovog osnaživanja, kako bi pružili neophodnu pomoć obolelima, kada dođe do otkrivanja ove bolesti, od njenog otkrivanja, pa do izlečenja. Edukacija od najranije dobi deo je preventivnih aktivnosti koje treba da postanu deo naše svakodnevice.
Odgovarajuća promocija zdravlja, obrazovanje mladih ljudi o značaju preventivnog delovanja u cilju očuvanja zdravlja, stalne akcije sa ciljem edukacije i motivacije i žena i muškaraca da se odazovu pozivima na preventivne preglede, povećanje broja mamografskih jedinica i obučenih ljudi – sve ovo neophodno je za prevenciju i uspešno lečenje ove i mnogih drugih bolesti. I za građane i za zdravstvene radnike sve blagovremene preventivne mere i aktivnosti ključ su za smanjivanje broja obolelih od opake bolesti - karcinoma dojke.
Međunarodni dan borbe protiv raka dojke, 24. oktobar, je najvažniji dan u mesecu posvećenom borbi protiv ove bolesti. Obeležava se širom sveta i kod nas, kako bi se skrenula pažnja na rasprostranjenost raka dojke i podigla svest o značaju zdravih oblika ponašanja u prevenciji raka dojke, kao i značaju ranog otkrivanja i mogućnostima pravovremenog započinjanja lečenja osoba obolelih od raka dojke. Davanjem podrške zdravstvenim radnicima i relevantnim državnim institucijama, u njihovim naporima da se sa preventivnim aktivnostima pregleda obuhvate svi pripadnici rizičnih kategorija, i pozivom svim građanima i građankama da se odazovu pozivu za uključenje u rano otkrivanje raka dojke, Pokrajinski ombudsman daje svoj prilog cilju koji je postavljen, da se broj obolelih efikasno smanjuje, a broj blagovremeno dijagnostikovanih i izlečenih poveća! Preventivne aktivnosti moraju biti još češće i mnogo glasnije, i od strane organa javne vlasti, zdravstvenih institucija i odgovornih pojedinaca, sa punim uvažavanjem načela humanosti i nediskriminacije, sa svim problemima i koristima koje oni nose.
Tim Nacinalnog mehanizma protiv torture, u čijem radu učestvuje Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman, posetio je juče Specijalnu psihijatrijsku bolnicu “Sveti Vračevi“ u Novom Kneževcu.
Ovom posetom članovi nacionalnog mehanizma, sa kojima je bila i Aniko Širkova, zamenica Pokrajinskog zaštitnika građana – ombudsmana, žele da steknu uvid u tretman lica koja se nalaze na izvršenju mera bezbednosti obaveznog psihijatrijskog lečenja i čuvanja u zdravstvenoj ustanovi, kao i lica na izvršenju odgovarajućih zaštitnih mera izrečenih u prekršajnom postupku.
Nalazi ove, kao i posete svim ostalim ustanovama u kojima se leče forenzični pacijenti, biće sumirani u okviru posebnog tematskog izveštaja, sa kojim će biti upoznate i nadležne institucije, i javnost.
