Jezik je važno identitetsko obeležje, ali nije uvek i svuda najvažnije. Odnos između jezika i identiteta je složen, ali se često prikazuje pojednostavljeno i ideologizovano. Taj je odnos obeležen brojnim stereotipima koji neretko izazivaju nesporazume, istaknuto je na kolegijumu Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana, održanom juče u Zrenjaninu na temu jezika i nacionalnog identiteta, iskustvima i problemima u praksi.

Kolegijumu su, pored prof. dr Zorana Pavlovića, pokrajinskog zaštitnika građana ombudsmana, njegovih  zamenika i saradnika, učestvovali i potpredsednik Skupštine AP Vojvodine Dušan Jakovljev i poslanica Jelena Jovanović, predstavnici Nacionalnih saveta  rumunske, crnogorske, romske,  rusinske i češke nacionalne manjine, zamenik gradonačelnika Zrenjanina, članovi gradskog veća i načelnici u  Gradskoj upravi, sudije osnovnog suda, zrenjaninska zaštitnica građana i sa svojom zamenicom, predsednik Udruženja lokalnih ombudsmana Srbije, predstavnici nevladinih organizacija i gosti iz Hrvatske, predstavnici SKD „Prosvjeta”. 

Učesnike Kolegijuma pozdravili su Saša Santovac, zamenik, gradonačelnika Zrenjanina i prof. dr Zoran Pavlović, pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman, koji je u svojoj pozdravnoj reči istakao da se kolegijum ne održava slučajno u Zrenjaninu, jer je reč o gradu u kojem žive pripadnici brojnih nacionalnih manjina i u kome su četiri jezika u službenoj upotrebi.

-  Zadatak Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana je da štiti ljudska prava i mi se trudimo da u tome damo svoj maksimum. Štiteći ljudska i manjinska prava mi želimo da stvorimo i obezbedimo sve uslove za očuvanje i unapređenje nacionalnih identiteta.

Na početku radnog dela Kolegijuma, Janoš Oros, zamenik  Pokrajinskog zaštitnika građana za zaštitu prava nacionalnih manjina, predstavio je rad Odeljenja za nacionalne manjine, kao i plan i program rada za 2018. godinu, dok je savetnica Nina Janić, uz navođenje brojnih primera postupanjau oblasti službene upotrebe jezika, predstavila i praksu ove institucije.

O tome kakav je značaj jezika u očuvanju nacionalnog identiteta i sa kakvim se sve izazovima pripadnici manjina suočavaju u obrazovanju i uvođenju jezika manjine u službenu upotrebu govorile su dr Biljana Sikimić iz Balkanološkog instituta SANU, kao i Bojan Lazić i Maja Matić, predstavnici SKD „Prosvjeta” iz Zagreba. Dr Marija Aleksandrović, profesorka na Viskoj školi strukovnih studija „Mihajlo Pupin” iz Vršca, upoznala je učesnike kolegijuma sa izazovima i problemima u obrazovanju na romskom jeziku, dok je Ištvan Požar, zrenjaninski matičar, govorio o službenoj upotrebi jezika iz perspektive gradske matičarske službe. 

Da se rad Kolegijuma ne odvija u formalnom, akademskom tonu, pobrinuli su se kako sami predavači, tako i učesnici Kolegijuma. Podsticani od samih izlagača, učesnici su svojim pitanjima i komentarima dopunjavali izlaganja i ukazivali na brojne probleme sa kojima se pripadnici manjina suočavaju – na neusklađenosti zakonskih akata kojima se regulišu prava nacionalnih manjina, na manjak finansijskih sredstava, na otpor sredine korišćenju manjinskih prava, na asimilaciju pripadnika manjinskih nacionalnih zajednica, na nedostatak političke volje da se prava ostvaruju u punom kapacitetu, na uslovljavanje ostvarivanja manjinskih prava, kao i na njihovo pogrešno tumačenje od strane organa uprave, što, kako je istakao jedan od učesnika kolegijuma, kod pripadnika manjina stvara uverenje o otuđenosti organa uprave.

Na kolegijumu je istaknuto da je Savet Evrope uočio pomake u obrazovanju na jezicima manjina. Dr Marija Aleksandrović je učesnike Kolegijuma podsetila na 1997. godinu, kada je u opštini Bačka Palanka počela nastava romskog jezika (u mestima Tovariševo i Obrovac) i da se nakon dvadeset godina, u školskoj 2016/17. godini, romski jezik, kao izborni predmet, izučava u 75 škola u Srbiji. Broj učenika obuhvaćen nastavom romskog jezika bi mogao biti i veći da, u slučaju roditelja, postoje ozbiljni podsticaji za učenje romskog jezika, kada bi se u njegovu promociju aktivnije uključili Ministarstvo prosvete, Nacionalni savet, učitelji i romski asistenti i kada bi bili rešeni problemi koji se odnose na udžbenike i nastavni plan i program romskog jezika sa elementima nacionalne kulture.  

Kada je o romskom jeziku reč, dr Biljana Sikimić je upozorila da je romski jezik jedan od šest jezika koje je Unesko, a kada je o Srbiji reč, uvrstio na listu ugroženih jezika. Osim romskog, na toj se listi nalaze još i arumunski, ladino/sefardski španski, banatski bugarski, rusinski i torlački. Ona je, takođe, podsetila učesnike Kolegijumada je Srbija 2005. godine ratifikovala Evropsku povelju o regionalnim i manjinskim jezicima i preuzela na sebe obavezu da takve jezike štiti. Dr Sikimić je ovom prilikom prisutne upoznala i sa podatkom da je između 50 i 70 procenata stanovništva planete dvojezično ili višejezično, što govori o važnosti međujezičke komuinikacije i potrebi da se ona preko interkulturalnog obrazovanja unapređuje.

Nekoliko učesnika diskusije pohvalno se izrazilo o praksi Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana da kolegijume organizuje izvan sedišta institucije i da na njih poziva stručnjake i zainteresovane aktere. To instituciju Ombudsmana, po njihovim rečima, čini otvorenom, transparentnom, građanima bližom i prijemčivijom na njihove predloge i sugestije. Jedan od predloga koji se juče u Zrenjaninu mogao čuti je da se jedan od sledećih Kolegijuma posveti problemu migracija iz Republike Srbije, naročito mlađeg stanovništva, a koje u demografskom smislu naročito pogađaju manjinske nacionalne zajednice.

Pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman, kao koordinator mreže „Život bez nasilja”, organizovao je 8. i 9. novembra seminar za članice i članove njenog pokrajinskog Koordinacionog tima. Seminar je održan uz podršku Misije OEBS-a u Srbiji sa ciljem  da se unaprede postojeća znanja, razmene iskustva i stvori osnova za dalje aktivnosti institucija, ali i za zajedničke aktivnosti u okviru mreže.

Polaznice i polaznici seminara bili su predstavnici pokrajinskih sekretarijata za obrazovanje, zdravstvo, socijalnu politiku, demografiju i ravnopravnost polova, finansije, Zavoda za ravnopravnost polova, Pokrajinskog zavoda za socijalnu zaštitu, Centra za porodični smeštaj i usvojenje Novi Sad i poslanice Skupštine Autonomne pokrajine Vojvodine.

Seminar se bavio specifičnim pitanjima položaja žena i muškaraca u Srbiji, predrasudama, stereotipima i diskriminacijom, kao i ulogom pokrajinskih institucija u zaštiti od diskriminacije, porodičnom i rodno zasnovanom nasilju, ali i njihovom postupanju u svetlu postojećih propisa, problemima u njihovoj primeni i mogućim rešenjima.

Koordinacioni tim mreže je ovom prilikom napravio i svoj plan rada, uz jasno definisane aktivnosti, od prikupljanja relevantnih, trenutno nepoznatih informacija i istraživanja u oblasti prevencije i postupanja u slučajevima nasilja u porodici i rodno zasnovanog nasilja, do organizovanja edukacija za različite ciljne grupe. Seminar je bio prilika i za usaglašavanje aktivnosti koje će članice tima imati u okviru ovogodišnje kampanje „16 dana aktivizma protiv nasilja prema ženama”, a koja svake godine traje od 25. novembra do 10. decembra.

Pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman prof. dr Zoran Pavlović učestovao je danas na okruglom stolu pod nazivom „Srbija u procesu pridruživanja EU - Izazovi u primeni Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju i pravnih tekovina EU”. Okrugli sto je, kao deo istoimenog projekta, održan na Fakultetu za ekonomiju i inženjerski menadžment Univerziteta „Privredna akademija” u Novom Sadu. Jedan od rezultata pomenutog projekta je i publikacija koja je predstavljena na ovom događaju, a u kojoj je posebno istaknut segment koji se bavio poznavanjem propisa, ali i prakse i drugih pravnih tekovina EU, među sudijama novosadskih sudova.
Mada donekle neuobičajena podudarnost sa iskustvima sudija iz zemalja EU u pogledu proporcije poznavanja stranih jezika i posedovanja IT veština, u korelaciji sa upućenošću u evropsko pravo i praksu domaćeg pravosuđa zabrinjavajuće je nodovoljno poznavanje evropskih propisa koji su već implementirani u naš pravni sistem, nezavisno od statusa Republike Srbije u pogledu njenog pristupanja EU. Konkretno ukazivanje na one aspekte u radu sudova u kojima leže ključni problemi i smetnje daje i jasne smernice u vezi sa tim u koje segmente je potrebno uložiti više ionako nedovoljnih novčanih sredstava namenjenih unapređenju rada suda, kao prepoznatog osnovnog sredstva jačanja načela vladavine prava.
Profesor Pavlović je ovim povodom istakao kako su ovakvi primeri pokazali i onu prvobitnu, iskonsku potrebu za ulaganjem - ulaganjem u znanje. Zbog toga ne iznenađuju pođednaki rezultati po pitanju informisanosti evropskih i domaćih sudija, budući da su u pitanju fundamenti civilizacijskog razvoja. Govoreći o najvećoj društvenoj isplativosti ulaganja u znanje i dalje usavršavanje i njihovom značaju za ukupan napredak društva, profesor Pavlović je na kraju svog izlaganja pozvao prisutne studente da svojim idejama i projektima doprinesu daljem razvoju položaja naše zemlje kao istinske pripadnice evropske porodice naroda.

Pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman prof. dr Zoran Pavlović  i zamenik Milan Dakić učestvovali su u radu Konferencije „Aktuelna pitanja iz prakse lokalnih ombudsmana u Republici Srbiji“, održane od 1. do 3. novembra 2017. godine u Šapcu. Na konferenciji, koju su zajednički organizovali Udruženje lokalnih ombudsmana Srbije i Misija OEBS-a u Srbiji, učestvovalo je 25 zaštitnika i zaštitnica građana i njihovih zamenika i zamenica.

Ovom prilikom učesnicima Konferencije predstavljeni su preliminarni rezultati istraživanja Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana o ostvarivanju prava na dostupnost zdravstvene zaštite u opštim bolnicama na teritoriji AP Vojvodine. Zaštitnici građana razmatrali su probleme prepoznate u ovoj oblasti, kao i druge primere rada ombudsmana na zaštiti i unapređenju prava građana u oblasti zdravstvene zaštite. Posebno su istaknuti mogući modeli saradnje ombudsmana u Republici Srbiji na ovom polju, imajući u vidu dužnost i potrebu svih zdravstvenih ustanova koje pružaju usluge specijalističko-konsultativnih i dijagnostičkih pregleda da donesu odgovarajuće pismene procedure i protokole o zakazivanju pregleda. Saglasno pozitivnim propisima, ovi protokoli moraju osiguranim licima omogućiti ostvarivanje pomenutogprava na zakoniti način i u propisanom roku.

Potreba i celishodnost zajedničkog rada ombudsmana u ovoj stvari posebno je indikovana činjenicom da se u Planu mreže zdravstvenih ustanova u Republici Srbiji kao osnivači javljaju lokalna samouprava, pokrajina i država, što je istovrsno statusu i organizaciji svih zaštitnika građana u Republici Srbiji.

Iskustvo Pokrajinskog zaštitnika građana – ombudsmana pokazalo je da jedinice lokalne samouprave sve više prepoznaju svoju ulogu u zaštiti ljudskih prava i da teže tome da unaprede aktivnosti usmerene ka ostvarivanju prava građana i građanki. Zbog toga je juče u Sremskoj Mitrovici, na inicijativu ove institucije i uz podršku Gradske uprave, održan prvi u  nizu seminara za zaposlene u organima uprave, ustanovama, javnim preduzećima i institucijama jedinica lokalne samouprave na području AP Vojvodine pod nazivom „Uloga lokalne samouprave u zaštiti i promociji ljudskih prava”.

Voditeljice i voditelji obuke bili su zamenici i zamenice Pokrajinskog zaštitnika građana – ombudsmana i zaposleni u instituciji, koji su polaznicima preneli svoje znanje o novinama u relevantnim propisima koji se odnose na zaštitu prava deteta, nacionalnih manjina, ravnopravnost polova i drugih oblasti u kojima se građanke i građani susreću sa problemima u ostvarivanju i zaštiti svojih prava.

Seminaru je prisustvovalo dvadesetak zaposlenih u Gradskoj upravi, Skupštini grada, Kancelariji za pružanje besplatne pravne pomoći, Centru za socijalni rad i gradskom pravobranilaštvu. Ukazujući na probleme na koje se građanke i građani najčešće žale u svojim pritužbama i podatke iz istraživanja ove institucije, polaznice i polaznici podrobnije su upoznati sa radom i nadležnošću Pokrajinskog zaštitnika građana – ombudsmana, naročito u odnosu na postupanje ove institucije po pritužbama građana na rad organa uprave i drugih nosilaca javnih ovlašćenja.