Svetski dan žena na selu obeležava se 15. oktobra svake godine. Četvrtinu svetske populacije čine seoske žene, koje imaju važnu ulogu u razvoju seoskih područja ali su i dalje izložene različitim vrstama diskriminacije. One predstavljaju nevidljivu radnu snagu jer obavljaju veliki deo poljoprivrednih poslova, skoro sve poslove u domaćinstvu, odgajaju decu i brinu o starijim članovima porodice. Iako je njihova angažovanost velika i značajna, njihov rad nije dovoljno cenjen i plaćen. Svaka peta žena je vlasnica poljoprivrednog gazdinstva, svega 12 odsto žena su vlasnice kuća u kojima žive, a 16 odsto vlasnice zemlje. Ukoliko su i zaposlene, onda su to kao pomoćni članovi u domaćinstvu, što znači da su ograničene za penzijsko i invalidsko osiguranje i mnoge dobrobiti u starosti.
Postoje ozbiljne prepreke u pristupu različitim uslugama potrebnim za kvalitetan život, pre svega zdravstvenim. Većina seoskih žena mora da putuje u grad radi specijalističkih pregleda i kupovine lekova, usled čega je zdravlje žena na selu, a naročito višestruko marginalizovanih žena, veoma ugroženo. Njihov položaj dodatno je otežan usled novih okolnosti koje je izazvala epidemija koronavirusa. Kako bi njihova prava bila zaštićena, ženama na selu mora se omogućiti ravnomernija raspodela prihoda, a neophodno je i raditi na unapređenju institucionalne podrške u domenu rodne ravnopravnosti u lokalnim zajednicama. Osim toga, potrebno je kontinuirano sprovoditi edukacije o ekonomskim i socijalnim pravima, funkcionisanju institucija, kao i o mogućnostima zapošljavanja i samozapošljavanja. Imajući u vidu činjenicu da iz ekonomske zavisnosti proizilaze i drugi brojni problemi sa kojima se susreću, ekonomsko osnaživanje žena sa sela je ključno i nužno. Programi za podsticanje ženskog preduzetništva na selu jedan su od načina ekonomskog osnaživanja seoskih žena.
U susret Međunarodnom danu žena na selu, zamenica Pokrajinskog zaštitnika građana Snežana Knežević posetila je poljoprivredno gazdinstvo Kuzmanović, nadomak Čeneja, gde su je ugostili Sanja Kuzmanović i njen suprug Svetozar. Sanja, po struci diplomirani ekonomista, svoje znanje iz ekonomije prenela je na salaš i 2015. godine odlučila da počne da se bavi poljoprivredom, tačnije organskom poljoprivrednom proizvodnjom povrća i začinskog bilja. Kao majka dve ćerke, bavljenje organskom proizvodnjom joj omogućava da samostalno organizuje svoje obaveze i provodi više vremena sa svojom porodicom. Sanja je, kao nosilac poljoprivrednog gazdinstva, iskoristila u više navrata i subvencije koje je davala država, pokrajina ili grad, odnosno sredstva koja se daju kao podsticaj za poljoprivredu i preduzetništvo, između ostalog i za organsku biljnu proizvodnju. Ova vrsta proizvodnje je za mnoge još uvek nepoznanica, i mnoge žene koje se bave poljoprivredom nemaju informacije o načinima korišćenja podsticajnih sredstava, odnosno o brojnim konkursima republičkog ministarstva, pokrajinskog sekretarijata, gradskih i lokalnih samouprava ali i sredstvima iz pretpristupnih fondova Evropske unije. Kako bi iskorišćenost tih sredstava bila veća, neophodne su edukacije ljudi, npr. putem mesnih zajednica, o postojećim konkursima i programima, popunjavanju i podnošenju konkursne dokumentacije kao i o pisanju projekata. Pokrajinski zaštitnik građana želi da, na primeru Sanje Kuzmanović, ukaže na ogroman potencijal i ključnu ulogu koje žene imaju u proizvodnji hrane i poljoprivredi, kao i načine na koji taj potencijal mogu da ostvare uz podršku države, pokrajine i lokalne zajednice.
Međunarodni Dan seoskih žena je uspostavljen 2008. godine od strane Ujedinjenih nacija u cilju ukazivanja na ključnu ulogu i doprinos žena na selu za unapređenje poljoprivrede i ruralnog razvoja, doprinos prehrambenom suverenitetu i iskorenjivanju siromaštva u seoskim oblastima.
Tim Nacionalnog mehanizma za prevenciju torture (NPM), u čijem radu učestvuje Zaštitnik građana, Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman i nevladine organizacije, posetio je tokom ove nedelje Kazneno - popravni zavod u Sremskoj Mitovici, kao i Policijsku ispostavu u Sremskoj Mitrovici i Specijalnu bolnicu za psihijatrijske bolesti „Dr Slavoljub Bakalović“ u Vršcu.
Cilj ovih poseta tima Nacionalnog mehanizma za prevenciju torture je da stekne što precizniji uvid radi praćenja postupanja policije prema dovedenim i zadržanim licima, kao i lica kojima su izrečene mere bezbednosti obaveznog psihijatrijskog lečenja i čuvanja.
Prilikom posete Kazneno - popravnom zavodu u Sremskoj Mitrovici jedan od glavnih ciljeva posete se odnosio na okolnosti hapšenja, saslušavanja, policijskog zadržavanja i prijema u Zavod. Tokom posete Zavodu, posebna pažnja bila je posvećena i postupanju zavoda u vezi sa prisustvom psihoaktivnih supstanci i lečenju zavisnika. Tim NPM-a je obišao i policijske prostorije za zadržavanje, gde je izvršen uvid u materijalne uslove i gde je obavljen razgovor sa zadržanim licima o postupku policije prilikom lišavanja slobode. U poseti Policijskoj ispostavi Sremska Mitrovica članovi tima su pratili postupanje policijskih službenika, obišli prostorije za zadržavanje i razgovarali sa policijskim službenicima o načinu ostvarivanja prava zadržanih lica.
U poseti Specijalnoj bolnici za psihijatrijeske bolesti „Dr Slavoljub Bakalović“ izvršen je uvid u materijalne uslove boravka forenzičkih pacijenata, posećene su prostorije bolnice, izvršen je uvid u protokole i evidencije u vezi sa ostvarivanjem prava na privatnost, kao i u vezi sa ostvarivanjem prava na pritužbe.
Nakon obavljenih tematkih poseta svim ustanovama gde se vrši obavezno psihijatrijsko lečenje i čuvanje javnosti će biti ponuđen poseban izveštaj.
Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, 48.7% stanovništva Republike Srbije čine muškarci. Kako su često nepravedno zanemareni u raspravama o reproduktivnom zdravlju, posebno kada su reproduktivna pitanja poput kontracepcije i neplodnosti shvaćena kao ženska, Pokrajinski ombudsman smatra da je od ogromnog značaja utvrditi potrebe i brige o reproduktivnom zdravlju muškaraca, jer i oni, poput žena, zahtevaju sveobuhvatne zdravstvene usluge u vezi sa reproduktivnim i seksualnim zdravljem.
Reproduktivno zdravlje je stanje fizičkog, mentalnog i socijalnog blagostanja u svim oblastima vezanim za reproduktivni sistem, u svim fazama života. Pravo na seksualno i reproduktivno zdravlje predstavlja bitnu komponentu univerzalnog prava na najviši mogući standard telesnog i mentalnog zdravlja, kako je to definisano u Univerzalnoj dekleraciji o ljudskim pravima i u drugim međunarodnim konvencijama, deklaracijama i konsenzusima o ljudskim pravima. Društvo je dužno da o reproduktivnom zdravlju pojedinaca vodi adekvatnu brigu i da obezbedi edukaciju o polnosti i reprodukciji kao i dijagnostiku i lečenje različitih bolesti i poremećaja. Pristup uslugama zaštite i unapređenja seksualnog i reproduktivnog zdravlja je ljudsko pravo koje bi trebalo da bude dostupno muškarcima i ženama. Iako su zaštita i očuvanje reproduktivnog zdravlja važni za sve uzrasne kategorije stanovništva, ipak su najvažniji u periodu psihofizičkog i polnog odrastanja, odnosno adolescencije, zbog čega je posebna pažnja bila posvećena upravo reproduktivnom zdravlju mladih muškaraca.
Na početku konferencije prisutnima se obratio pokrajinski zaštitnik građana prof. dr Zoran Pavlović, koji je podsetio na činjenicu da je, u demografskom smislu, za godinu dana naša zemlja ostala bez stanovništva veličine grada poput Bečeja. On je naglasio značaj zajedničkog, sinergijskog rada na poboljšanju reproduktivnog zdravlja i zaustavljanju negativnog prirodnog priraštaja, koje je jedno od najznačajnijih pitanja našeg opstanka. Negativni prirodni priraštaj i rađanje manje od 1,5 deteta po porodici kao i rastuća pojava sekundarnog steriliteta jasno ukazuje da je obrazovanje dece i mladih u ovoj oblasti kao nosilaca reprodukcije stanovništva u budućnosti nešto što zaslužuje veću brigu društva. Izlaganje je započela prof. dr Dušanka Dobanovački koja je govorila o ulozi dečijeg urologa u zaštiti seksualnog zdravlja muške populacije i istakla važnost multidisciplinarnog pristupa ovoj temi, neophodnost rada sa omladinom, roditeljima i organizacijama, ali i potrebu za kontinuiranom edukacijom lekara. Dr Mirjana Štrbac, epidemiolog, imala je izlaganje na temu „Rano otkrivanje seksualno-prenosivih infekcija (SPI) i seksualno zdravlje muškaraca“. Ona je ukazala na značaj brze prevencije za seksualno i reproduktivno zdravlje mladih i podsetila da oni mogu u okviru Centra za kontrolu i prevenciju bolesti na Institutu za javno zdravlje Vojvodine svakog radnog dana od 8 do 13 časova obaviti dobrovoljno poverljivo savetovanje i testiranje na HIV, virusne hepatitise i sifilis (DPST). Doc. dr Snežana Ukropina, specijalista socijalne medicine, pričala je o zdravstvenom vaspitanju o seksualnom i reproduktivnom zdravlju (aspekt muškog pola). Ona je upoznala prisutne sa trogodišnjim programom „Zdravstveno vaspitanje o reproduktivnom zdravlju“ koji se sprovodio u skoro 80 srednjih škola u AP Vojvodini. Ovaj program je uticao na odlaganje stupanja u seksualne odnose kao i na veće znanje o zaštiti seksualnog i reproduktivnog zdravlja dece koja su učestvovala u njemu. Doc. dr Radmila Velicki, lekar specijalista higijene, govorila je o mediteranskoj ishrani i njenom (pozitivnom) uticaju na reproduktivno zdravlje muškaraca, dok je doc. dr Milka Popović, lekar specijalista higijene upoznala učesnike/ce sa dijetetskim suplementima u funkciji muškog zdravlja. Rezultate istraživanja o pristupu adolescenata informacijama o reproduktivnom i seksualnom zdravlju predstavila je dr Danijela Korać Mandić iz Novosadskog humanitarnog centra. Istraživanje je pokazalo da mladima nije dovoljno dostupna odgovarajuća podrška u razumevanju ove važne životne oblasti, da se o tome malo govori u školi, da su prisutni rodni stereotipi među mladima koji diktiraju rodne podele koje izlažu riziku dečake i devojčice.
Na kraju konferencije formulisani su zaključci:
- Rana dijagnostika i lečenje kongenitalnih anomalija reproduktivnih organa muškaraca mogu da obezbede očuvanje fertilne funkcije u odraslom dobu muškarca;
- Kod mladih muškaraca seksualno prenosive infekcije (SPI) često ostaju neprepoznate te se ne primenjuje pravovremena terapija i lečenje;
- Dugotrajni upalni procesi utiču na oštećenje reproduktivnog sistema kod muškarca i iz tog razloga je neophodno edukovanje mladih o mogućnostima prevencije SPI, kao i o njihovim posledicama;
- Neophodno je upoznavanje mladih sa efektima vakcine protiv HPV-a odnosno njenim značajem u prevenciji karcinoma;
- U očuvanju muškog reproduktivnog zdravlja važna je balansirana i optimalna ishrana uz podizanje svesti o značaju funkcionalne ishrane;
- Upotreba dijetetskih suplemenata koji su u funkciji muškog zdravlja je u porastu, ali isti se mogu upotrebljavati samo u definisanim situacijama i uz konsultacije sa stručnim licima, te isti ne mogu predstavljati zamenu za lekove;
- Neophodnost kontinuiranog obrazovanje lekara, pedijatara, školskih lekara i lekara koji se u svojoj praksi bave decom i adolescentima, i informisanje o savremenim stavovima za očuvanje fertiliteta muške populacije;
- Važno je uvesti seksualno obrazovanje u obrazovni sistem Srbije najkasnije do uzrasta 16 godina;
- Zdravstveno vaspitanje o seksualnom i reproduktivnom zdravlju neizostavno treba da sadrži edukaciju o seksualnim i reproduktivnim pravima, rodnoj ravnopravnosti, značaju autonomnosti u donošenju seksualnih odluka, ali i pitanja koja se tiču stereotipa rodnih uloga, destigmatizacije i antidiskriminacije, u odnosu na sva lična svojstva, pa i u odnosu na pol i rod.
Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman organizovao je današnju video-konferenciju „Reproduktivno zdravlje muškaraca“ u susret 11. julu, Svetskom danu stanovništva.
Krizne situacije, poput pandemije virusa COVID-19, povećavaju rizik od nasilja u porodici i partnerskim odnosima, a naročito su ranjivi žene i deca.
Tokom vanrednog stanja žene su bile izložene dvostrukom riziku – da budu zaražene korona virusom i da budu izložene nasilju. Mere koje su preduzimane tokom vanrednog stanja, poput izolacije ili zabrane kretanja, imale su efekta u suzbijanju epidemije, ali su ženama koje su se suočavale sa nasiljem otežavale položaj, primoravajući ih da, zatvorene između četiri zida, vreme provode sa nasilnikom. Takvi uslovi omogućavaju pojačanu kontrolu žrtve od strane nasilnika i otežavaju žrtvi mogućnost da ga napusti.
Kako su se u toj situaciji ponašale vladine, a kako nevladine organizacije? Koje su mere preduzimane i da li su mehanizmi zaštite bili prilagođeni izmenjenim okolnostima? – ovo su samo neka od pitanja na koja su juče pokušali da odgovore učesnici video-konferencije „Nasilje nad ženama u vanrednom stanju“, koju je organizovao Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman. Kako bi se kompleksna tema nasilja nad ženama sagledala iz različitih perspektiva, u radu konferencije su učestvovale osobe različitog profesionalnog i socijalnog iskustva.
Na skupu je istaknuto da je u periodu vanrednog stanja opao broj prijava institucijama za nasilje u porodici, ali da je bio povećan broj poziva nevladinim organizacijama putem SOS telefona. One su se, kako se čini, lakše prilagođavale novonastalim prilikama, brzo su reagovale i uglavnom su bile dostupne 24 sata. Govorilo se i o radu i podršci koju su pružale međunarodne organizacije, pre svega OEBS, Savet Evrope, UN WOMEN i druge. Iako ponekad deluju kao trome i birokratizovane, navedene institucije su tokom pandemije reagovale veoma brzo. Kao veoma dobar ocenjen je i potez Ministarstva pravde da se tokom vanrednog stanja ne odlaže već da se sankcioniše nasilje nad ženama, ali je, kao problem, istaknuto to što nam je nepoznat broj takvih slučajeva.
Rad video konferencije okončan je usvajanjem zaključaka. U slučaju budućih vanrednih okolnosti/stanja rad svih institucija, ističe se u zaključcima, treba prilagoditi konkretnoj vanrednoj situaciji. Obzirom na to da je država proklamovala „nultu toleranciju na nasilje“ zahtev žrtve za zaštitom u slučaju eventualnih budućih vanrednih okolnosti ne može biti ograničen postojanjem ovih okolnosti. Iz navedenih razloga svaka institucija, od pravosuđa do civilnih organizacija, mora sačiniti plan rada i odgovor na to kako treba da funkcioniše u vreme krize, kako bi se u budućnosti spremno suočile sa sličnim problemima. Iskustvo iz vanrednog stanja zahteva da se uključimo u iznalaženje alternativnih mehanizama za pružanje podrške žrtvi. Napokon, zvanične institucije u borbi protiv nasilja nad ženama treba da sarađuju sa nevladinim organizacijama i kontinuirano rade na podizanju svesti o neprihvatljivosti nasilja svake vrste.
Pored zamenice pokrajinskog ombudsmana za ravnopravnost polova Snežane Knežević, u radu konferencije učestvovali/le su: sudija Osnovnog suda u Novom Sadu Danijela Vemić, profesorka Pravnog fakulteta u Nišu i predstavnica Ženskog istraživačkog centra prof. dr Nevena Petrušić, koordinatorka za borbu protiv nasilja nad ženama u UNDP-u Maja Branković Djundić, diplomirani socijalni radnik iz Centra za socijalni rad Stara Pazova Radmila Stojanović, koordinatorka Sigurne ženske kuće u Novom Sadu dr Nada Padejski Šekerović, koordinatorka Sigurne ženske kuće u Somboru Tamara Savović, predstavnica organizacije „Iz kruga – Vojvodina Ivana Zelić, predstavnica SOS ženskog centra u Novom Sadu Ivana Perić, predstavnica Udruženja Roma Novi Bečej i naučna savetnica Instituta društvenih nauka, dr Zorica Mršević.
Pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman prof. dr Zoran Pavlović sa saradnicima posetio je danas specijalnu bolnicu za psihijatrijske bolesti „Dr Slavoljub Bakalović“ u Vršcu.
Poseta je realizovana u sklopu praćenja primene propisa i protokola u vezi sa fizičkim sputavanjem i izolacijom lica sa mentalnim smetnjama koja se nalaze na lečenju u ovoj psihijatrijskoj ustanovi. Pokrajinskog ombudsmana je interesovalo i kako se u bolnici sprovode preventivne i mere zaštite od korona virusa.
Ostvarujući neposredan uvid u rad bolnice Pokrajinski ombudsman je konstatovao da se u bolnici ažurno i uredno vodi evidencija o primeni fizičkog sputavanja i izolacije lica sa mentalnim smetnjama, a kao primer dobre prakse je istaknuto da su u bolnici preduzete sve potrebne preventivne mere u cilju sprečavanja širenja korona virusa i da niko od pacijenata i zaposlenog osoblja nije bio zaražen pomenutim virusom.
Specijalna bolnica „Dr Slavoljub Bakalović“ jedna je od najvećih psihijatrijskih institucija u Srbiji, u okviru čijih se službi svakog meseca pregleda više od hiljadu pacijenata iz Vršca, Plandišta, Alibunara, Bele Crkve i drugih opština.
