SAOPŠTENJE: Povodom 21. februara, Međunarodnog dana maternjeg jezika - Preciznije urediti oblast učenja jezika

Nakon obraćanja nadležnom ministarstvu u vezi sa nepravilnostima u pravilnicima koje je ono donelo, a koji u sebi sadrže elemente različitog tretmana profesora srpskog jezika u srednjim školama u kojima se nastava izvodi i na jezicima nacionalnih manjina, institucija Pokrajinskog ombudsmana je zbog prebacivanja predmeta između ministarstva i pokrajinskih organa i nakon dva meseca bez odgovora na upit koji ukazuje na izvor potencijalne sistemske diskriminacije.

Instituciji Pokrajinskog ombudsmana u oktobru 2011. godine obratila se građanka predstavkom u kojoj je ukazala na to da smatra da je diskriminisana u postupku po konkursu za prijem u radni odnos na radno mesto profesora u jednoj vojvođanskoj srednjoj školi. Zbog toga što nije primljena na radno mesto profesora u odeljenjima na kojima se nastava izvodi na srpskom jeziku, a ima zvanje profesora srpskog jezika u odeljenjima za nacionalne manjine, koje podrazumeva i kvalifikaciju za rad u odeljenjima u kojima se nastava izvodi na srpskom jeziku, ova osoba smatra da je diskriminisana. Pokrajinskom ombudsmanu je uz predstavku dostavila i pismenu potvrdu matičnog fakulteta u Novom Sadu o tome da su lica koja imaju zvanje poput njenog uz kvalifikaciju za rad u manjinskim odeljenjima, pre svega kvalifikovana da predaju i u odeljenjima u kojima se nastava izvodi na srpskom jeziku,.  

Iako je zbog formalnih razloga, odnosno nedopunjavanja dokumentacije u vezi sa spornim konkursom za radno mesto od strane podnosioca predstavke, ona na kraju odbačena, Pokrajinski ombudsman je tokom svoje istrage u relevantnim propisima uočio nelogičnosti i formalne osnove za potencijalnu sistemsku diskriminaciju. Naime, osim što pojedini pravilnici, koje donosi Ministarstvo prosvete i nauke i koji propisuju vrstu stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u nastavi u osnovnim i srednjim školama, ne obuhvataju odgovarajuća zvanja stečena na Univerzitetu u Novom Sadu, oni različito, odnosno nelogično rešavaju pitanje mogućnosti zapošljavanja profesora određenih predmeta u srednjim školama i gimnazijama.

Iako bi stručno zvanje profesora srpskog jezika „za nacionalne manjine” trebalo da podrazumeva osnovnu kvalifikaciju da predaju u odeljenjima u kojima se nastava izvodi na srpskom jeziku, u praksi, potonji mogu da predaju samo u odeljenjima u kojima se nastava odvija na jeziku nacionalne manjine i vrlo retko se angažuju da predaju u odeljenjima u kojima se nastava odvija na srpskom jeziku, dok je obrnuti slučaj postao pravilo. Često se dešava da u odeljenjima u kojma se nastava odvija na manjinskom jeziku predaju osobe koje ne govore jezik te nacionalne manjine, odnosno koja nemaju odgovarajuće profesorsko zvanje.

Upućujući sugestiju nadležnom ministarstvu da se nejednakosti u spornim pravilnicima isprave, Pokrajinski ombudsman je u novembru 2011. godine od Ministarstva prosvete i nauke zatražio i da ovu instituciju obavesti o merama i aktivnostima koje namerava da preduzme po ovom pitanju.

Pozivajući se na Zakon o opštem upravnom postupku i na nadležnosti AP Vojvodine u oblasti obrazovanja, ministarstvo je decembra 2011. godine zahtev Pokrajinskog ombudsmana uputilo nadležnom pokrajinskom sekretarijatu. Ovaj sekretarijat je potom u januaru 2012. godine pomenuti zahtev vratio na postupanje nadležnom ministarstvu, pozivajući se na činjenicu da se Pokrajinski ombudsman ministarstvu obratio budući da ono propisuje pravilnike o utvrđivanju stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika u srednjim školama.

Nakon svega postavlja se sledeće pitanje, jednako relevantno kako za javnost, tako i za nadležne organa uprave na svim nivoima: šta je njihova suštinska svrha i zakonska obaveza? Bez obzira o kojoj oblasti i postupku se radi, organi uprave morali bi da imaju u vidu najbolji interes građana, te da poštuju načela nediskriminacije. Posledice nepostupanja nadležnih organa u ovom konkretnom slučaju i implicitne poruke koje ono šalje javnosti, mnogostruko nadilaze specifičnost oblasti na koju se odnose. Osim što ukazuje na to da nadležni samo formalno, ali ne i suštinski, poštuju načela upravnog postupka, čime usporavaju, ako ne i onemogućavaju, ostvarivanje prava građana na jednak tretman u postupanju organa uprave, ovakvo stanje i ponašanje narušava ugled institucija u očima građana. Uz to, odugovlačenje otklanjanja nepravilnosti iz propisa kojima se regulišu značajne oblasti društvenog života, ovoga puta obrazovanja, i građane i organe uprave u jednakoj meri lišava prilike da dugoročno doprinose unapređenju kvaliteta života društva čiji su sastavni deo i jedni i drugi.

Cilj učenja jezika, bio on maternji ili ne, unapređenje je komunikacije sa drugima. Jezikom se prenose i socio-kulturne poruke, te je stoga učenje jezika okruženja na stručan način koji će obezbediti i njegovu primenu od izuzetne važnosti za sve koji žive u jezički mešovitim sredinama. Pokrajinski ombudsman zbog toga ukazuje na potrebu preciznijeg i, sa obrazovno-komunikacijskog aspekta, dugoročno efikasnijeg uređivanja pitanja učenja jezika u sredinama u kojima su pripadnici manjinskih nacionalnih zajednica brojniji, kako jezika tih zajednica od strane većinske populacije, tako i srpskog jezika od strane pripadnika manjinskih nacionalnih zajednica.