Od budućih studenata se traži da dokažu svoju nacionalnu pripadnost

Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman izražava zabrinutost povodom informacija sa sajta Nacionalnog saveta romske nacionalne manjine u kojima se ove godine navodi da pripadnice i pripadnici romske nacionalne manjine prilikom konkurisanja za upis u srednje škole i na visoke strukovne škole i fakultete po osnovu posebnih mera uz prijavni formular treba da prilože i rešenje o upisu u posebni birački spisak.

Na osnovu ovlašćenja da prati prati primenu međunarodnih standarda iz oblasti ljudskih prava i prikuplja informacije o primeni zakona i drugih propisa iz oblasti ljudskih prava, Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman je izvršio uvid u sadržaje na sajtu Nacionalnog saveta romske nacionalne manjine i uočio da se u prijavnom formularu za upis studenata romske nacionalnosti primenom afirmativnih mera u srednje škole i na fakultete traži i prilaganje rešenja o upisu u poseban birački spisak. Na sajtu se navodi da je to rešenje potrebno priložiti kako bi učenici i studenti romske nacionalnosti dokazali da se izjašnjavaju kao pripadnici romske nacionalne manjine i da će, ukoliko kandidat ne poseduje navedeno rešenje, prijava biti odbačena kao nekomletna.

Ustavom Republike Srbije je garantovano slobodno izražavanje nacionalne pripadnosti koje zavisi isključivo od jednostrane, lične i uvek opozive izjave građana. Zakonom o nacionalnim savetima nacionalnih manjina propisano je da je poseban birački spisak službena evidencija u koju se upisuju pripadnici nacionalne manjine koji imaju biračko pravo i da je zabranjeno i kažnjivo svako korišćenje podataka iz posebnog biračkog spiska, izuzev u svrhu izbora i u svrhu ostvarivanja drugih prava nacionalnih manjina, ako je to propisano zakonom. Imajući u vidu da se podaci iz posebnog biračkog spiska mogu koristiti isključivo u svrhu ostvarivanja aktivnog i pasivnog biračkog prava pripadnika nacionalnih manjina, a nijednim zakonom nije propisana mogućnost korišćenja posebnog biračkog spiska u svrhu ostvarivanja drugih prava nacionalnih manjina, ne postoji pravni osnov da nacionalni savet ograniči ili uslovi ostvarivanje bilo kojeg prava pripadnika nacionalne manjine prilaganjem rešenja o upisu na poseban birački spisak. Ombudsman izražava posebnu zabrinutost zbog informacije sa sajta Nacionalnog saveta romske nacionalne manjine da se rešenje o upisu na poseban birački spisak traži kao dokaz nacionalne pripadnosti kandidata i za upis u srednje škole, iako se u isti upisuju pripadnici nacionalne manjine koji imaju biračko pravo (dakle, punoletni građani), a u ovom slučaju se  radi o maloletnim licima koji uživaju posebnu zaštitu.

Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman je već 2013. godine ukazao na nezakonitosti u  primeni afirmativnih mera za upis u visoke strukovne škole i fakultete. U Mišljenju broj I-NM-1-40/13 od 12. decembra 2013. godine je ukazano na to da u Republici Srbiji ne postoji pravni osnov za izdavanje potvrde o nacionalnoj pripadnosti građana. Pravo na posebnu meru koja je uvedena radi postizanja pune ravnopravnosti između pripadnika nacionalne manjine i građana koji pripadaju većini može se ostvariti isključivo na osnovu jednostrane, lične i uvek opozive izjave građana o nacionalnoj pripadnosti.

Polazeći od toga da u Republici Srbiji ne postoji pravni osnov za izdavanje potvrde o nacionalnoj pripadnosti građana, ovakav dokument ne može izdavati ni Nacionalni savet, niti bilo koji drugi organ uprave. Rešenje o upisu u posebni birački spisak izdaje ovlašćeni organ koji vodi pomenuti spisak, ali se ono, kao što je već navedeno, ne može smatrati potvrdom nacionalne pripadnosti.

Zbog uočenih nepravilnosti u primeni posebnih mera za upis učenika u srednje škole i studenata na visoke strukovne škole i fakultete, Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman smatra da je potrebno propisati kriterijume za njihovu primenu u skladu sa Ustavom i zakonom.