Povodom 1. oktobra, Međunarodnog dan starijih osoba: Uskraćivanje mogućnosti ostvarivanja prava
Međunarodni dan starijih osoba obeležava se 1. oktobra, a nakon što je Generalna skupština UN krajem 1990. godine usvojila Rezoluciju 45/106 u kojoj se naglašava važnost osiguravanja životnog okruženja koje se može prilagoditi potrebama i sposobnostima stanovnika u tzv. trećoj uzrasnoj dobi.
Institucija Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana se od svog osnivanja bavi ljudskim pravima starijih osoba, a od 2011. godine uključena je u i rad Nacionalnog preventivnog mehanizma (NPM-a) u oblasti ostvarivanja, institucionalne zaštite i unapređenja njihovih prava. Posete ustanovama čije usluge koriste starije osobe, kao i rad po pritužbama građanki i građana, ukazuje na to da je u našem društvu zastupljena diskriminacija starijih osoba koja otežava, pa čak i onemogućava ostvarivanje njihovih prava.
Diskriminacija starijih osoba ogleda se u nekoliko oblasti života, a neretko počinje već u porodici. Starije osobe najčešće se žale na zanemarivanje i zloupotrebu njihovih prava, a njihove žalbe odnose se prevashodno na pravo na raspolaganje imovinom i novcem, kojima drugi članovi porodice raspolažu bez njihovog znanja i pristanka.
Zbog njihove starosne dobi starijim osobama se često uskraćuju mogućnosti korišćenja pojedinih usluga zdravstvene zaštite, čak i kada one postoje i kada oni na njih imaju zakonsko pravo. U ovu vrstu kršenja prava spada, na primer, odbijanje službe hitne medicinske pomoći da izađe na poziv građana, a nakon što saznaju da je u pitanju starija osoba. Pojedine ustanove zdravstvene zaštite izbegavaju, pa čak i odbijaju da hospitalizuju starije osobe.
Usluge koje starije osobe dobijaju u ustanovama socijalne zaštite ne odgovaraju uvek propisanim standardima. Kvalitet usluga varira od ustanove do ustanove i zbog nepostojanja specifičnih, odnosno neprimenjivanja postojećih propisa, kao i nedovoljno razvijenog sistema nadzora nad radom ustanova. Primer za to su neregistrovani domovi za smeštaj starijih lica kojima nadležni inspekcijski organi imaju otežan pristup, a što može dovesti do zloupotrebe prava ovih lica, pa i nečovečnog postupanja prema njima. Aktivnosti Pokrajinskog zaštitnika građana - ombudsmana u ovoj oblasti doprinele su i tome da je od 2014. godine do danas od strane nadležnih organa zatvoreno 13 neregistrovanih domova za starije osobe.
Naposletku, prava starijih osoba krše se i time što u postojećem sistemu ustanova ne postoje odgovarajuće usluge. Naročito nepovoljna situacija je u seoskim sredinama gde starije osobe čine veći deo populacije, a gde institucionalna podrška često nedostaje ili je slabo obezbeđena. Primer za to je i činjenica da domovi zdravlja u velikom broju nemaju osnovane službe za kućno lečenje i negu koje bi obezbeđivale palijativnu zaštitu i brigu o starijim pacijentima. Prema podacima Ministarstva zdravlja, oko 60% domova zdravlja nema ovakvu posebnu organizacionu jedinicu, dok rezultati najnovijeg istraživanja Pokrajinskog zaštitnika građana ukazuju na to da oko 35% vojvođanskih domova zdravlja nema ovakvu organizacionu jedinicu.
Podaci Ujedinjenih nacija tokom protekle decenije ukazuju na to da stanovništvo Srbije spada među pet najstarijih na svetu. Rezultati projekcija Republičkog zavoda za statistiku za period 2011–2041. ukazuju na to da će se u narednih trideset godina trend starenja stanovništva u Srbiji nastaviti. Osobe starije od 65 godina čine preko 18 odsto populacije, a očekuje se da će za 30 godina preko jedne četvrtine stanovništva Srbije dostići ovu starosnu dob. Demografska slika stanovništva u AP Vojvodini, odnosno Republici Srbiji nalaže veći angažman svih relevantnih društvenih činilaca kako bi se unapređenju mogućnosti ostvarivanja i zaštite ljudskih prava starijih osoba posvetila dodatna pažnja. Posebnu pažnju potrebno je posvetiti prevenciji kršenja prava ove populacije i otkrivanju ovakvih slučajeva, kao i sankcionisanju onih koji to čine.
